Documentaire over jonge Molukkers en hun bestemming

Op weg naar de toekomst

In een reeds eerder verschenen artikel in Marinjo nr. 3, juni/juli 2003, interviewde Jim Worung cultureel antropoloog en filmmaker Dieter Bartels (Professor Antropologie aan de Yavapai College in Clarkdale, Arizona, Verenigde Staten). In 2003 had Bartels filmmateriaal geschoten voor zijn documentaire over Molukse kinderen en jongeren in Nederland, variërend in leeftijd van 8 jaar t/m 25 jaar. Dit keer heeft hij samen met zijn vrouw, Helen Huwaë, die tevens een bijdrage levert aan de inhoud van de documentaire, besloten om terug te gaan naar Nederland om meer materiaal op te nemen. Met 40 uur aan nieuw materiaal keert hij terug naar Arizona waar hij nu 140 uur videobandjes monteren moet. Tekst Atêf Sitanala

In2002 kreeg de Yavapai College een filmschool voor speelfilms en documentaires. Bartels raakte vanuit zijn beroep als cultureel antropoloog geïnteresseerd in het maken van een etnografische documentaire over Molukkers. Het idee voor deze documentaire ontstond naar aanleiding van het boek van Justus Veenman, “Molukse jongeren in Nederland; Integratie met de rem erop”, een publicatie waarin de ontwikkeling van Molukse jongeren in Nederland wordt onderzocht.

Bartels wil in eerste instantie een beeld geven van succesvolle jonge Molukkers. Na zijn filmmateriaal dat in 2003 gemaakt was, te hebben bekeken, realiseerde hij zich dat het pad van de jeugd naar de toekomst alleen in een historische context begrepen kan worden en dat dus ook de oudere generaties geïncludeerd moeten worden. In zijn vorige Marinjo interview legde Bartels uit dat hij een zo breed mogelijke groep jongeren wilde bereiken. Jongeren die de verschillende groepen binnen de Molukse samenleving vertegenwoordigen. Van Moslim Molukkers tot Marine Molukkers, van Wijkmolukkers tot Nieuw-Guinea Molukkers en in het bijzonder ook Molukkers uit gemengde huwelijken.

Zijn werkwijze is nog steeds dezelfde. Hij werkt zonder script, stelt zich flexibel op en laat zijn film het verhaal vertellen. In minder dan 5 weken heeft hij 40 uren filmmateriaal geschoten. Een behoorlijk aantal uren in vergelijking tot “slechts” 80 uren in 5 maanden in 2003.

Positieve kant

In de documentaire wil Bartels niet afwijken van zijn oorspronkelijke idee om jonge Molukkers in Nederland positief te belichten. In de media wordt dit weinig gedaan. Hij wil weg van het geijkte beeld dat men heeft over Molukkers dat teruggaat naar de wilde tijden van de treinkapingen in de jaren zeventig. De geschiedenis speelt een belangrijke rol in de documentaire, in die zin dat het verleden het heden helpt verklaren. Maar hij is meer geïnteresseerd in het heden dan in het verleden.

Bartels:”Het is niet zomaar beelden tonen om positief te zijn. Er gebeuren feitelijk veel dingen in de levens van jonge Molukkers die heel positief zijn. Ze hebben toekomstplannen en dromen die ze willen verwezenlijken. De documentaire biedt een unieke gelegenheid om dit aan een groot publiek te tonen.

Toekomst

De toekomst en het voortbestaan van de Molukse cultuur en gemeenschap in Nederland speelt nu een veel belangrijkere rol in de documentaire. Bartels: “Nu wil ik een film maken die sterker gericht is op de toekomst en waarin aandacht wordt besteed aan belangrijke factoren zoals de rol van gemengde huwelijken en het bedreigde voortbestaan van de wijk wat het bastion is van het behoud van Molukse tradities.” Hij wil aangeven dat de Molukse samenleving in allerlei opzichten radicaal aan het veranderen is. In deze context moet behalve het tonen van positieve ontwikkelingen ook kritische vragen gesteld worden. Bartels:”Het moet objectief zijn, daarom moet je beide kanten tonen.”

Identitei

Eén van de belangrijkste punten in de documentaire is hoe op dit moment Molukse jongeren hun identiteit ervaren. Een sterke identiteit zorgt ervoor dat de Molukse jeugd zich beter kan ontplooien in een multiculturele samenleving. Bartels: ”Als je niet weet wie je bent, dan kan er een crisis ontstaan. Als je continue bezig met het zoeken naar je identiteit dan heb je geen tijd om jezelf te ontwikkelen. Als je weet wie je bent, bijvoorbeeld je bent een Molukker, een Nederlander, een Molukse Nederlander of een Nederlandse Molukker, dan kan je je concentreren op je werk, studie, (het maken van) carrière, etc.”

Voor wie?

Bartels :”De film wordt niet gemaakt voor antropologen, maar voor Molukkers in Nederland en Nederlanders. Die mensen wil ik aanspreken. Als mijn collega”s het leuk vinden dan ben ik blij en is dat mooi meegenomen. Wat ik verder beoog is dat Nederlanders door de film meer begrip krijgen voor de werkelijke Molukse manier van denken en handelen.” De film benadrukt ook de Nederlandse omgeving waarbinnen Molukkers leven. Amerikanen en buitenlanders weten weinig of niets over Molukkers. Door de film in de context van de Nederlandse samenleving te plaatsen, zal het hopelijk makkelijker voor hen zijn Molukkers te begrijpen.

Waar en wanneer?

In dit interview wil Bartels niet te veel uitweiden over de documentaire, anders is het niet meer interessant voor de kijker. Het liefst ziet hij dat het op de Nederlandse televisie verschijnt. Daarnaast hoopt hij het op filmfestivals te tonen, zeker op etnografische filmfestivals zoals “Beeld voor beeld”, het festival voor visuele antropologie in Amsterdam. De documentaire zal waarschijnlijk verkrijgbaar zijn in het Moluks Historisch Museum, het Landelijk Steunpunt Educatie Molukkers en andere landelijke en plaatselijke instanties. Deze film zou niet mogelijk geweest zijn zonder de medewerking van de geïnterviewden en verscheidene instellingen, waaronder het Moluks Historisch Museum dat een groot deel van het historisch materiaal heeft verleend. Bartels hoopt dat de film in het voorjaar van 2006 te zien zal zijn. Bartels zegt glimlachend: ”Anders zijn de kinderen al volwassen, dus we moeten wèl snel zijn.”